ALTERNATIVT HELSEVESEN OG HEKSEKRAFT

                                          Salg av urter og bark på marknaden i Nkhoma

Det er ikkje berre det offentlege helsevesenet som tek seg av sjuke folk med forskjellige sjukdommar og plager. Er ei rad med tradisjonelle behandlarar. Mange søker først hjelp der, andre tyr til desse behandlarane om dei ikkje synest dei får hjelp på sjukehuset eller helsesenteret. Stort sett er det ulike urter som blir tilbydd som medisin. Mange blir rispa i huda og urter lagt i opninga. Er vanleg å sjå arr etter ein slik behandling på alle deler av kroppen.

                                          Kvinne, stolt av sin tatovering 

Ikkje veit eg om noko av dette kan vere til hjelp. Eg reagerte når eg var på akuttmottak i praksis legane skreiv ut mykje antibiotika for etter mitt synspunkt heller milde symptom. Det formidla eg til Savel som er clinical officer,det er ei kort type legeutdanning. Savel som er ein forstandig mann som kjenner sitt folk godt kunne fortelje meg noko av grunnen til dette. Han var samd med meg at det ideelle ville vere å sjå det an nokre dagar. Han visste derimot at om pasientar ikkje fekk hjelp i form av medisinar. var vegen kort til ein tradisjonell healer. Desse hevda han kunne i mange tilfelle gjere vondt verre, og forhindre at dei kom tilbake til sjukehuset om dei trong behandling der. Dessutan er avstandane store. Å gå mange kilometer for å komme til sjukehuset er ikkje uvanleg. Har du først tatt turen med eigne plager eller med eit sjukt barn, vil du ha ei hjelp der og då.

Dei tradisjonelle healarane er mange, og driv truleg mest med «medisin» som er harmlaus. Urter og diverse bark er mye brukt. Også vanleg er å tatovere tynne strekar i huda der dei tilset kol med urter i. Dette i det området pasienten har plager. Å få behandling direkte i det området ein har smerter finn pasientar meining i. Å få medisin i munnen når dei har vondt i ein fot kan virke meiningslaus på mange. Desse tatoveringane er vanlege å sjå spesielt hos godt vaksne kvinner. Ofte i panna, ellers kor som helst på kroppen. Er ikkje til undre seg over at dei kan vere plaga med hovudverk alt dei må stå i, frå mange barnefødslar til tungt arbeid og mange bekymringar. At ferre unge har desse tatoveringane kan kanskje også ha med at dei unge er meir opplyst? Eller at unge folk her som heime naturlegvis har færre plager enn dei litt opp i åra? For kort tid sidan hadde vi ein ung pasient som hadde tatoveringar på store deler av ryggen. Han hadde, svært sjuk som han var. oppsøkt ein tradisjonell healer. Dessverre hjalp ikkje denne behandlinga. Her på sjukehuset vart han operert for hol på tarmen på grunn av tyfus. Dessverre døde han etter nokre dagar.

                                                    Alvorleg sjukdom med mange tatoveringar

Er lett å misforstå i nye kulturar.Har i det siste fått korrigert opplysningane om tatoveringar i panna! Det har ingenting med sjukdom å gjere. Er rett og slett fordi kvinner og menn dei synest det er pent! Er ein litt gammaldags dekorasjon, derfor ser ein det helst hos godt vaksne kvinner. Også diverse amulettar er vanlege å sjå, mest på barn.

 

                                             Sovane jente med beskyttande amulett


Det er utbreidd å tru på heksekraft. Om noko uforklarleg og forferdeleg skjer, vert det ofte tilskriven heksekraft. Høyrde om ein lege på den kjente augeavdelingen på sjukehuset som vart ramma av dette. Augeavdelinga opererer i hovudsak grå stær. Pasientar kjem frå fjern og nær for å få behandling. Nokre også frå nabolandet Mosambique. Lange rader med pasientar sit utanfor avdelinga på vekedagane. Alle med med kvit lapp i panna like over det auge som skal opererast. Dei fleste kjem ikkje til sjukhuset før dei er nærmast blinde. Etter ein heller enkel operasjon får dei eit nytt liv og kan fungere i kvardagen igjen.
Tilbake til heksekraft. For nokre år sidan sa den tyske augelegen, som då var tilsett her, opp ein hjelpepleiar han ikkje var fornøgd med. Denne tilsette dreiv også som tradisjonell healer, og med heksekunst. Like etter oppsigelsen vart denne legen bevisstlaus. Ingen fann ut årsaka til dette, verken i Malawi eller Tyskland. Folk her er overtydd om at det hadde med heksekraft å gjere. Kunnskap kan bryte ned fordommar. Å få heva utdanningsnivået her i Malawi kan kanskje vere med å redusere den utbreidde trua på heksekraft. Enno er det dessverre langt igjen til allmenn skulegang.

No i regntida ser eg at mange har bruk for å ha barn frå dei er ca 8-10 år heime. Dei trengs for å gjete geiter og kyr. Blir ikkje desse passa på vil dei gå i åkrane og ete av avlinga. Dei vaksne er travelt opptatt med å luke ugras no som både mais og ugras veks i rekordfart. Ser så langt ut til å bli gode avlingar i år.

                                                                   Gjetargutar

Også her er kvaliteten på healarar etter det eg har fått vite varierande. Eg tenker då på alle alternative behandlarane vi også har heime. Også her kan alternativ behandling vere kostbar. Det eg forstår betyr mest for pasientane som søker hjelp er å bli lytta til, og tatt på alvor. Viktige grunnar til at også folk heime søker det alternative helsevesenet. Nok ei påminning om kor mykje det betyr for oss menneske korleis det vi kjem med av plager blir møtt.

Ikkje minst i samband med fødsler som let vente på seg, er det vanleg at kvinner søker hjelp for å få fødselen i gang. Blir då gjerne gitt ein urte-drikk som skal stimulere til rier.  Drikken gjer gjerne det, men riene blir ikkje kraftige nok til å få barnet ut. Kvinna kan ha dagar med rier som ikkje er effektive før ho søkjer anna hjelp. Og då kan skade ha skjedd.

                          VVF OG UTSTØYTING AV KVINNER.

Under nokre av desse langtrekte fødslane kan hovudet til barnet bli ståande å stangande mot urinblæreveggen. Blæreveggen får då nedsett blodtilførsel og det kan danne seg opning mellom urinblære og skjede. ( Vesica vaginal fistula,. VVF) Av og til danner det seg også ein gang mellom endetarm og skjede. Dette fører til lekkasje av urin og avføring. Og er i høgste grad ein plagsam tilstand. Det skal ikkje stor fantasi til for å førestille seg lidingane til desse kvinnene. Desse problema kan ramme kvinner i alle alder. Mange blir utstøytt av ektemannen. Andre folk held seg også unna på grunn av sjenerande lukt. Hjelpemidlar som bind, har dei fleste ikkje råd til. Eit stoff- stykke er det dei har å hjelpe seg med.

Har ikkje tala i hovudet, men det dreier seg om STORE antal kvinner kvart år i heile Afrika. I Malawi er det å bli operert for VVF problematikk gratis. Det gjeld å nå ut med informasjon, og få kvinnene til å søke hjelp. Slike plager, og gjerne utstøytingi årevis, får kvinnene til å føle skam og isolere seg. På Nkhoma sjukehus har det vore vanleg å operere ca 50 kvinner i året. Dei må vere innlagt 14 dagar før og etter operasjonen. I vekene før får dei innlagt blære-kateter og antibiotika behandling. Lite skjer i denne perioden. På avdelinga har dei eit eige rom. dette for at medpasientar ikkje skal bli plaga av sjenerande lukt. Eit lite og mørkt rom med vindauge langt opp på veggen. Av pengar frå venner og familie heime er det kjøpt to bilder for at rommet kan bli litt penare og dei kan ha noko å sjå på. Marit Nergaard Aas som har overtatt som koordinator for prosjektet, var her blant i februar i fjor. Ho intervjua kvinner som var innlagt. Nokre hadde hadde desse problema i over 10 år. Dette førte til eit stort engasjement for denne gruppa.Marit har bla skaffa økonomiske midlar frå Grieg Fondation til innkjøp av diverse utstyr. Ting dei vil ha bruk for under opphaldet. Planen var at vi i samarbeid skulle ha eit støtteprosjekt for desse kvinnene, som i kortare eller lengre tid har hatt det ekstra vanskeleg. Strikkekurs var eit av tiltaka. Dessverre for prosjektet sin del, slutta kirurgen som opererte desse i sommar. Enno har ingen overtatt etter han. I påvente av ein som er under opplæring blir dei fleste som søker hjelp for tida operert i Lilongwe 
 

                                           Marit og kvinner etter utdeling av gåver.

Vi har nyleg hatt ei ung kvinne som pasient her. Utruleg kor glad ho vart for gåva; ein vaskebalje med blant anna litt klær, bind, såpe og lotion. Trur likevel det som gleda henne mest var det at nokon tenkte på henne, og kvinner i same situasjon.